Özkonak yeraltı Şehri’nin tam tarihi bilinmemekle birlikte Romalıların baskılarından kaçarak sığınan, ilk Hristiyanların yerleşim merkezlerinden biridir.

Bölgenin yapısı; oyulma ve şekillendirmeye oldukça müsait tüflü bir yapıya sahiptir. Tüf katmanı havayla temas etmesiyle sertleşerek, sıcaklığı muhafaza edebilen , nem barındırmayan özelliği sayesinde; yiyeceklerin depolanabileceği ve yaşanılabilecek ortamlar oluşmuştur. Yer altı şehri , 4 katlıdır diğer yeraltı şehirlerinde olduğu gibi ,ilk katında ahır diğer alt katlarında ise yaşam alanları bulunmaktadır. Arkeologların söylemlerine göre Özkonak bölgesi geç Hitit döneminin Kabal denilen 24 beylikli federasyonların, yerel prensliklerin mekanı olduğu bahsedilmektedir. Sonrasında ise Perslerin ve Helenistik dönem Roma İmparatorluğu’nun yerleşim bölgesi halini almıştır. Helenistik dönemde Zeus’un 3000 mensubu olduğu söylenen mabedi de burasıdır. Roma Dönemi’nden sonra ise Hristiyanlar, bölgeyi ele geçiren Bizansların baskısından ve yoğun Arap akınlarından kaçarak Özkonak civarına yerleşmişlerdir. Azis Basil önderliğinde kendilerine bir şehir inşa etmişlerdir. Dünyanın ilk coğrafyacısı olarak bilinen Yunanlı filozof Strabon Avanos’un yukarısında tepe diye tabir edilen bir yerde (Nyasa) piskoposunun mezarından ve eski mabet harabelerinden de bahsedilmektedir.